قصه تلخ ماسه‌های بادی در سیستان ادامه دارد

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی«استال پرس» سیستان، این پهنه بادخیز شمال استان سیستان و بلوچستان، سال‌هاست با چالشی نفس‌گیر روبه‌رو است؛ چالشی که نه‌تنها خاک زمین‌های کشاورزی را می‌بلعد، بلکه امید و آرامش مردمش را نیز با خود می‌برد.

خشک‌شدن هامون، کاهش آورد رود هیرمند و ازبین‌رفتن پوشش گیاهی، سبب شده که ذرات خاک و ماسه به‌راحتی در هوا بلند شوند و کیلومترها جابه‌جا گردند. ریزگردهایی که این روزها بر آسمان سیستان سایه انداخته‌اند، دید افقی را به چند متر کاهش می‌دهند، دستگاه تنفسی مردم را آزار می‌دهند و زندگی روزمره را مختل می‌سازند. اما این تنها بُعد ماجرا نیست.

برای کشاورزان، این پدیده به معنای کاهش عملکرد محصولات، نابودی بخشی از زمین‌های زیر کشت و بالارفتن هزینه‌های تولید است. برای خانواده‌ها، یعنی زندگی در خانه‌هایی که حتی درهای بسته هم مانع ورود گردوخاک نمی‌شوند.

سیستانی‌ها سال‌ها با خشکسالی و کم‌آبی ساخته‌اند، اما امروز شدت و گستره بحران، تاب‌آوری بسیاری را به چالش کشیده است. باوجود این، مردم همچنان به آینده چشم دوخته‌اند و از مسئولان انتظار دارند که با احیای منابع آبی، کاشت بادشکن‌ها، و مدیریت علمی خاک، بار دیگر نفس این دیار را تازه کنند.

 

این گزارش تلاشی است برای شنیدن صدای مردم، نه از پشت میزهای اداری، بلکه از دل گردوغبار، از میان مزارع نیمه‌خشک و کوچه‌هایی که زیر شن مدفون می‌شوند. برای همین، راهی روستا و شهر شدیم تا از زبان یک کشاورز و یک معلم، روایت واقعی ریزگردها و ماسه‌های بادی را بشنویم؛ روایتی که شاید بیش از هر آمار و نموداری، عمق بحران و امیدهای باقی‌مانده را نشان دهد.   نهال‌کاری گسترده برای مهار ماسه‌بادی در زهک

روح الله جهانتیغ فرماندار شهرستان زهک ، با اشاره به مشکلات ناشی از پدیده ماسه‌بادی‌ها در این منطقه بیان کرد: شهرستان زهک به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و هم‌جواری با بستر خشک تالاب هامون، سال‌هاست با چالش جدی ماسه‌بادی‌ها مواجه است که این امر علاوه بر تهدید سلامت شهروندان، خساراتی به بخش کشاورزی، راه‌ها و زیرساخت‌ها وارد کرده است.

وی افزود: طی یک سال گذشته و مدتی که ما در خدمت مردم شهرستان زهک هستیم با همکاری دستگاه‌های اجرایی، جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و اداره راه و شهرسازی، بیش از ۸۰۰ هکتار عملیات نهال‌کاری و بوته‌کاری در مناطق بحرانی انجام شده است. همچنین بیش از ۲۰ کیلومتر از مسیرهای اصلی و فرعی که در معرض انسداد ناشی از انباشت ماسه بودند، به‌صورت مستمر لایروبی و پاک‌سازی شده‌اند.

 

فرماندار زهک با بیان اینکه تثبیت بیولوژیک و مکانیکی شن‌های روان از اولویت‌های کاری ما است، خاطرنشان کرد: با جذب اعتبارات استانی و ملی، اجرای طرح مالچ‌پاشی در نقاط حساس آغاز شده و پیش‌بینی می‌کنیم تا پایان سال، حدود ۳۰۰ هکتار از اراضی بحرانی تحت پوشش این طرح قرار گیرد. در کنار این اقدامات، نصب بادشکن‌های زنده و غیرزنده در حاشیه روستاهای در معرض خطر نیز در دستور کار است.

 

وی ادامه داد: ما در بخش اجتماعی نیز با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد، کارگاه‌های آموزشی برای روستائیان برگزار کرده‌ایم تا با روش‌های بومی، مانند کشت گیاهان مقاوم و ایجاد کمربند سبز، در مهار ماسه‌بادی‌ها مشارکت کنند. مشارکت مردم در این زمینه بسیار ارزشمند بوده و نتایج مثبتی به همراه داشته است.

فرماندار در پایان تأکید کرد: مبارزه با پدیده ماسه‌بادی نیازمند یک برنامه مستمر و چندجانبه است. خوشبختانه با هم‌افزایی دستگاه‌ها و همراهی مردم، در سال جاری شاهد کاهش محسوس خسارات ناشی از این پدیده بوده‌ایم و امیدواریم با تداوم اقدامات، شهرستان زهک بتواند از تهدید ماسه‌بادی‌ها به یک فرصت برای توسعه کمربندهای سبز و بهبود شرایط محیط‌زیستی دست یابد.
  کشاورزی سیستان در محاصره ریزگردها
غلامرضا آذرسا کارشناس آب‌ و خاک ، بیان کرد: این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و هم‌جواری با دشت‌های خشک و بسترهای بی‌آب، به‌شدت در معرض بادهای ۱۲۰ روزه قرار دارد در زمانی این بادها نقش مهمی در تهویه هوا و خشک‌کردن محصولات کشاورزی داشتند، اکنون به دلیل خشکی بستر هامون و کاهش پوشش گیاهی، به حاملان انبوهی از ذرات معلق و ماسه‌های روان تبدیل شده‌اند.

 

وی افزود: ریزگردها باعث کاهش شدید کیفیت هوا، افت دید افقی و مشکلات تنفسی در ساکنان می‌شوند، اما اثرات آن بر کشاورزی شاید کمتر دیده شده باشد. این ذرات با نشستن بر سطح برگ گیاهان، فرایند فتوسنتز را مختل کرده و رشد گیاه را کاهش می‌دهند. ماسه‌های بادی نیز با حرکت پیوسته خود، ریشه و ساقه گیاهان را مدفون یا زخمی کرده و خاک حاصلخیز را می‌پوشانند. در بسیاری از مزارع سیستان، به‌ویژه مزارع گندم و جو، خسارت ناشی از این پدیده به حدی است که کشاورز ناچار به رهاکردن زمین می‌شود.

 

آذرسا خاطرنشان کرد: کاهش آورد رود هیرمند و خشک‌شدن تالاب هامون نقش کلیدی در تشدید این شرایط دارد، نبود رطوبت در خاک، آن را به ذرات ریز و سبک تبدیل می‌کند که به‌راحتی توسط باد جابه‌جا می‌شوند. درگذشته، رطوبت ناشی از هامون و پوشش گیاهی اطراف آن، همچون سپری طبیعی در برابر طوفان‌های ماسه عمل می‌کرد.
 

وی در ادامه عنوان کرد: احیای تالاب هامون از طریق مدیریت مشترک آب با کشورهای همسایه، کاشت گونه‌های مقاوم به خشکی برای تثبیت خاک، استفاده از بادشکن‌های زنده و مصنوعی در حاشیه مزارع، و آموزش کشاورزان در زمینه مدیریت خاک. همچنین، اجرای پروژه‌های مالچ‌پاشی بیولوژیک و مدیریت چرای دام می‌تواند به کاهش حرکت ماسه‌های بادی کمک کند.

کارشناس آب‌ و خاک گفت: اگر این اقدامات با برنامه‌ریزی علمی و مشارکت مردم اجرا شود، می‌توان امیدوار بود که سیستان دوباره به سرزمین حاصلخیز گذشته خود بازگردد و نفس کشاورزی در این خطه دوباره تازه شود.
 

با هم‌افزایی نهادهای دولتی و مشارکت فعال مردم، می‌توان از دل بحران، فرصتی برای احیای سرزمین ساخت. سیستان هنوز می‌تواند نفس بکشد اگر صدای مردم شنیده شود و برنامه‌ریزی‌ها از پشت میزها به دل خاک و باد برسند. 

انتهای خبر/