این سرزمین با آنکه آسمانش کمبارش است سالانه بیش از چهار میلیون و ۹۰۰ هزار تُن انواع محصولات زراعی، باغی، دامی و شیلاتی تولید میکند؛ عددی که نهتنها تحسینبرانگیز بلکه نشانگر ایستادگی، ابتکار و هوش بهرهبرداران سختکوش این خطه در مقابل طبیعت است.
در دل این استان پهناور حدود ۱۷۰ هزار بهرهبردار فعال در بخشهای کشاورزی، دامداری و صیادی با وجود شرایط دشوار توانستهاند، بستری پویا و زنده از تولید و معیشت را حفظ و تقویت کنند.
از مجموع کل تولیدات کشاورزی استان بیش از سه میلیون تن به محصولات زراعی اختصاص دارد؛ محصولاتی که در خاک داغ و کمآب اما با مدیریتی هوشمندانه و بهرهگیری از ظرفیتهای محدود آبی تولید میشوند.
توسعه پایدار کشاورزی در اقلیم خشک؛ الگوی تابآوری در سیستان و بلوچستان
تنوع محصولات زراعی مانند نباتات علوفهای، غلات و بهویژه تولیدات خارج از فصل نشان میدهد که سیستان و بلوچستان تنها با تکیه بر شرایط خاص اقلیمی توانسته است پنجرهای به بازار داخلی و حتی صادراتی بگشاید.
تولیدات خارج از فصل در روزهایی که سایر مناطق کشور قادر به برداشت نیستند میتوانند نهتنها پاسخگوی نیاز داخل بلکه عاملی مهم در ارزآوری برای کشور باشند.
در بخش باغبانی این استان نیز بیش از ۹۰۰ هزار تُن انواع میوههای خاص و گرمسیری در این اقلیم خشک تولید میشود؛ گویی در میان گرمای بیپایان، حیات سرسبز باغهایی نهفته است که خرما، موز، انبه، پاپایا، لیمو ترش، گواوا، چیکو، پرتقال، انگور، انجیر و پسته را به ثمر مینشانند.
میوههایی که بسیاری از آنها مختص این اقلیماند و در کمتر جای ایران یافت میشوند، باغبانی در سیستان و بلوچستان فقط تولید محصول نیست بلکه داستانی از همزیستی هوشمند انسان با طبیعت سخت و خشن است.
کشاورزان این دیار آموختهاند که چگونه با بهرهگیری از اقلیم خاص محصولات منحصر بهفردی را تولید کنند که نهتنها در بازارهای داخلی جایگاه ممتازی دارند بلکه از نگاه بازارهای جهانی نیز جذاب و قابل توسعهاند.
این مزیت اگر با توسعه زیرساختهای صادراتی، فرآوری و بستهبندی همراه شود میتواند نقطهعطفی برای جهش اقتصادی استان و گسترش نقش آن در تجارت کشاورزی ایران باشد.
سیستان و بلوچستان بهشت ناشناخته تولیدات کشاورزی
در دل همین اقلیم گرم و خشک دامپروری نیز جان گرفته است، دامداران سیستان و بلوچستان با تکیه بر نژادهای بومی همچون گاو سیستانی و دشتیاری که بهخوبی با اقلیم منطقه سازگار شدهاند، بخش مهمی از نیازهای دامی استان و کشور را تامین میکنند.
گوسفند بلوچی با پشم مرغوب خود، شترهای فراوانی که در پهنههای کویری استان پرورش مییابند و نقش مهمی در اقتصاد مقاومتی منطقه دارند، بز بومی و ۲ نژاد مرغ خزک و دشتیاری همه از داشتههای ارزشمندی هستند که هر یک سرمایهای ژنتیکی برای کشور بهشمار میروند.
دامپروری در سیستان و بلوچستان تنها یک فعالیت اقتصادی نیست بلکه پیوندی عمیق و تاریخی میان مردم و سرزمینشان است؛ پیوندی که در طول نسلها ادامه یافته و هنوز هم منبعی مهم برای درآمد و اشتغال خانوارهای روستایی و عشایری بهشمار میرود.
در کنار کشاورزی و دامپروری، شیلات یکی دیگر از ستونهای مهم اقتصادی استان است؛ با تولید سالانه بیش از ۲۹۰ هزار تن محصولات شیلاتی این خطه به یکی از قطبهای مهم صید و پرورش آبزیان در کشور تبدیل شده است.
سواحل گسترده مکران در دریای عمان، فرصتی بیبدیل برای توسعه شیلات، صیادی و صنایع وابسته فراهم کرده است که بهرهبرداری پایدار از آن میتواند نقش مهمی در رشد اقتصادی استان ایفا کند.
همچنین توسعه آبزیپروری در منابع آب داخلی راهبردی هوشمندانه برای مقابله با کمآبی و حفظ منابع طبیعی محسوب میشود؛ با وجود همه این توانمندیها اما سیستان و بلوچستان همچنان با چالشهای جدی دستبهگریبان است اقلیم سخت و کمآب که میانگین بارش آن بهزحمت به ۱۰۰ میلیمتر در سال میرسد، بزرگترین محدودیت برای گسترش کشاورزی بهشمار میرود.
زمینهای قابل کشت استان بیش از ۵۲۰ هزار هکتار است اما تنها بسته به وضعیت منابع آبی حدود ۴۵ تا ۷۰ درصد آن زیر کشت میرود، این یعنی بخش زیادی از ظرفیتهای زمین بدون استفاده میماند تنها به این دلیل که با کمبود منابع آبی مواجه است، این مایع حیاتبخش در سیستان و بلوچستان به یک سرمایه راهبردی تبدیل شده که باید برای هر قطرهاش برنامه داشت.
در چنین شرایطی، توسعه سامانههای نوین آبیاری، استفاده از روشهای کشت مقاوم به خشکی، مدیریت بهرهبرداری از منابع آبی و سرمایهگذاری در انتقال آب از اقدامات مهم برای تداوم و توسعه کشاورزی استان است.
سیستان و بلوچستان با همه سختیهایی که در زمینه خشکسالی و کمبود آب دارد اما سرزمینی زنده، پربار و با ظرفیتهای عظیم است؛ از خاک داغش خرما میروید، از باغهایش موز، انبه و گواوا برداشت میشود، در دامنههایش گوسفند، گاو و شتر پرورش مییابد و در سواحلش تور صیادان لبریز از آبزیان میشود.
این سرزمین اگرچه با کمبود بارش مواجه بوده اما سرشار از همت، امید و قابلیت بینظیر بهرهبردارانش است؛ کشاورزی این استان تنها یک بخش اقتصادی نیست بلکه بخشی از هویت، فرهنگ و حیات مردمی است که سالها با خشکسالی و کمآبی مقابله کرده و همچنان میکارند، میپرورانند و تولید میکنند.
به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان، حدود ۱۷۰ هزار بهرهبردار بخشهای کشاورزی، دامداری و صیادی در این استان سالانه بیش از چهار میلیون و ۹۰۰ هزار تن محصولات زراعی، باغی، شیلاتی و دامی تولید میکنند.
علیرضا دهمرده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: از کل تولیدات بخش کشاورزی، سه میلیون و ۹۰ هزار و ۶۶۱ تن به محصولات زراعی، ۹۰۴ هزار و ۵۸۱ تن محصولات باغی، ۲۳۰ هزار و ۲۷۵ هزار تن دام و طیور، ۲۹۰ هزار و ۴۳ هزار تن شیلات، ۲۰۳ هزار تن جنگل و مرتع و ۲۲۲ هزار و ۱۶ تن تولیدات فرعی اختصاص دارد.
وی ادامه داد:سطح اراضی قابل کشت استان ۵۲۰ هزار هکتار(۲/۸) درصد مساحت کل استان است که حسب میزان آب تخصیصی بین ۴۵ تا ۷۰ درصد آن به زیر کشت محصولات زراعی و باغی می رود.
رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: شاخصترین محصولات زراعی این استان شامل محصولات خارج از فصل، نباتات علوفهای، غلات و در بخش باغبانی خرما، میوههای گرمسیری، نیمهگرمسیری و محصولات گلخانهای است که بازار پسندی بالای داخلی و خارجی دارد.
دهمرده ادامه داد: سیمای کشاورزی سیستان و بلوچستان بسیار توانمند و دارای ظرفیتهای زیادی هست، باغبانی، زراعت، شیلات، دامداری، منابع طبیعی و استفاده از صنایع تبدیلی مهمترین ظرفیتهای توسعه و رشد کشاورزی و جذب سرمایه گذار در استان است.
وی بیان کرد: باغبانی و تولید میوههای منحصر به فرد از دیگر مزیتهای بارز و توانمندیهای مهم بخش کشاورزی استان است بهطوریکه خرما، موز، لیموترش، پرتقال، انبه، پاپایا، چیکو، گواوا، انگور، انجیر و پسته مهمترین محصولات باغی استان و بسیاری از آنها مختص این منطقه بوده و قابلیت توسعه و صادرات نیز دارد.
به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان، رشد و گسترش چشمگیر کشت گلخانهای از دیگر ظرفیتهای متنوع بخش کشاورزی استان بهشمار میرود به گونهای که خیار، گوجه فرنگی، گل و گیاه زینتی، توت فرنگی، آناناس و موز از محصولات گلخانهای است که چند بار برداشت آنها در سال مزیت مناسبی برای عرضه به بازارهای مصرف کشور محسوب میشود.
ظرفیت بینظیر وجود بیش از ۷۱ هزار نفر شتر در سیستان و بلوچستان
همچنین به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان، وجود نیمی از جمعیت شتر کشور با بیش از ۷۱ هزار نفر در این استان ظرفیت بزرگی برای توسعه اقتصادی و اشتغالزایی فراهم کرده است.
دهمرده افزود: این ظرفیت منحصربفرد میتواند بهعنوان پیشران توسعه اقتصادی در مناطق روستایی و عشایری مورد استفاده قرار گیرد و زمینه ایجاد اشتغال پایدار، افزایش درآمد دامداران و تقویت امنیت غذایی در استان را فراهم کند.
وی ادامه داد: تولید سالانه تولید گوشت شتر در این استان بیش از ۲ هزار و ۲۳۶ تن است که زمینه اشتغال بیش از ۲ هزار و ۸۰۰ نفر را فراهم کرده است.
افتتاح ۲۶۳ پروژه کشاورزی؛ گامی در مسیر توسعه تابآور
۲۶۳ پروژه در بخشهای زراعت، باغبانی، دامداری، آب و خاک، منابع طبیعی، صنایع تبدیلی، امور عشایری و شیلات با سرمایهگذاری بیشاز هفت هزار و ۹۵۲ میلیارد ریال در هفته نخست امسال در سیستان و بلوچستان افتتاح یا کلنگزنی شد؛ از ویژگیهای قابلتوجه این طرحها، مشارکت ۸۲ درصدی بخش خصوصی در تأمین منابع مالی است که اعتماد و انگیزه بالای مردم برای سرمایهگذاری در بخش کشاورزی را نشان می دهد.
این پروژهها در قالب بخشهای مختلف تولیدات دامی، گیاهی، آب و خاک، صنایع تبدیلی، منابع طبیعی، امور عشایری، دامپزشکی و شیلات آبهای داخلی بود که از پروژهای شاخص میتوان به ۱۳ واحد مرغ گوشتی، ۲ واحد مرغ تخمگذار، ۲ واحد پرواربندی گوساله، ۷۰ واحد گلخانه خانگی، ۱۴ واحد گلخانه صنعتی، ۲۳ استخر پرورش ماهی، چهار واحد پرورش دام سبک و یک واحد پرورش شترمرغ اشاره کرد.
این طرحها بهطور خاص برای ایجاد اشتغال جایگزین در شرایط خشکسالی طراحی شده و با تأکید بر کاهش مصرف آب، تقویت تابآوری کشاورزی و ماندگاری مردم در روستاها در اولویت دولت قرار گرفتهاند.
کارشناسان و مسوولان حوزه کشاورزی تاکید دارند که افتتاح این پروژه ها گامی در مسیر شناخت و شکوفایی استانی است که امروز آمادگی دارد با تکیه بر ظرفیتهایش بدرخشد و از دل خشکی آیندهای سبز بسازد.
انتهای خبر/